موضع کشورهای آسیای مرکزی در تقابل روسیه و اوکراین چیست

مسکو – ایرنا – کشورهای آسیای مرکزی که بعد از سه دهه استقلال از اتحاد جماهیر شوروی امروزه هم از ابعاد اقتصادی، فرهنگی و عاطفی وابستگی زیادی با مسکو دارند و از طرفی با سیاست درهای باز نیم نگاهی هم به غرب دارند، بجز قزاقستان در برابر تقابل روسیه و اوکراین مواضعی محتاطانه و یا خاموش گرفته اند.

به گزارش روز چهارشنبه ایرنا به دنبال حمله بامداد روز پنجشنبه (پنجم اسفند) نیروهای روسیه به اوکراین، این جنگ اکنون وارد هفتمین روز خود شده و همزمان با ادامه آتش جنگ، سیل واکنش‌های جهانی به این رویداد همچنان ادامه دارد و فشارهای دیپلماتیک و تهدیدها و تحریم‌های بین المللی علیه روسیه درحال افزایش است. اما در این شرایط، پنج جمهوری آسیای مرکزی بخصوص قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان که عضو CSTO (سازمان پیمان امنیت جمعی) هستند و وابستگی زیادی در عرصه های مختلف با مسکو دارند در نگرانی بیشتری بسر می برند.

در نخستین ساعات صبح روز پنجشنبه هفته گذشته، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه “عملیات نظامی ویژه” علیه اوکراین را رسماً اعلام کرد. روسیه اعلام کرده است عملیات این کشور در اوکراین به منزله شروع جنگ نیست بلکه اقدامی برای جلوگیری از یک جنگ در سطح جهانی است.

اما بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای اروپایی و آمریکا بلافاصله این اقدام روسیه را به عنوان جنگی علیه اوکراین، محکوم و فشارهای مضاعف دیپلماتیک و اقتصادی خود بر روسیه را آغاز کردند.

اکنون که روسیه به اوکراین حمله کرده با تحریم غرب روبرو شده است این تحریم ها ممکن است بر کشورهای منطقه که متحد روسیه در اتحادیه اوراسیا و CSTO هستند تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، قزاقستان که از وقایع ژانویه جان سالم به در برد، ممکن است به شدت آسیب ببیند. ترکمنستان و ازبکستان، دو کشور آسیای مرکزی غیر عضو سازمان پیمان امنیت جمعی، نیز از تقابل موجود بین روسیه و اوکراین نگران هستند.
 

به گفته  کارشناسان جنگ بین روسیه و اوکراین به روابط تجاری و اقتصادی آسیای مرکزی و این دو کشور بخصوص با کاهش شدید ارزش روبل روسیه آسیب  وارد شده است و روشن است که آسیای مرکزی از این سناریوی نظامی راضی نیست و آن را حمایت نمی کند.

موضع خاموش

امیلبک ژوروف، یک کارشناس قرقیز در مصاحبه ای گفت که درگیری اوکراین و روسیه به ندرت در آسیای مرکزی مورد بحث قرار می گیرد  به گونه ای این موضوع در «حالت خاموش» قرار می گیرد. با این حال، این بدان معنا نیست که رهبران آسیای مرکزی نگران این وضعیت نیستند. او می‌گوید: «اوکراین برای کشورهای آسیای مرکزی یک کشور خارجی نیست، همه سطحی از روابط دارند، به‌ویژه که گذشته تاریخی مشترک دارند، خاطره‌ای تازه از همزیستی در یک کشور».

وی افزود: همه کشورهای آسیای مرکزی روابط بسیار نزدیکی با روسیه دارند. و این روابط با روسیه را باید دلیل اصلی نحوه تلقی این کشورها، نحوه موضع گیری آنها در قبال اوکراین دانست. بدیهی است که همه کشورهای آسیای مرکزی به صلح علاقه مند هستند و هیچ کس در آسیای مرکزی علاقه ای به این جنگ ندارد، کارشناسان اسیای مرکزی یادآوری می کنند که کشورهای آسیای مرکزی در طول بحران گرجستان و روسیه در سال ۲۰۰۸ و در زمان الحاق کریمه به روسیه نیز سکوت کردند و اکنون طبیعی است که در قبال جنگ روسیه و اوکراین نیز موضوع بیطرفی گرفته و یا سکوت پیش کنند.

به گفته وی، حتی یک کشور آسیای مرکزی، صرف نظر از اینکه عضو سازمان پیمان امنیت جمعی است یا نه، خواهان جنگ نیست.

تأثیر بر مهاجران آسیای مرکزی در روسیه

به گفته کارشناسان تاجیک، وضعیت فعلی یا اعمال تحریم ها علیه روسیه تاثیر بسزایی بر اقتصاد تاجیکستان خواهد داشت. بیش از یک میلیون مهاجر تاجیک در روسیه زندگی می کنند. حواله های مهاجران برای اقتصاد تاجیکستان مهم است. تحریم های اعمال شده علیه روسیه پس از الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ به اقتصاد روسیه آسیب رسانده و وجوه ارسالی مهاجران تاجیک به شدت کاهش یافته اکنون در جنگ اوکراین کمتر هم شده است.

کشورهای آسیای مرکزی در سال ۲۰۱۴، زمانی که روسیه کریمه را ضمیمه کرد، به یک موضع واحد پایبند نبودند. در اسناد سازمان ملل متحد درباره کریمه، برخی از این کشورها رای موافق، برخی دیگر «ممتنع» و برخی دیگر «مخالف» بودند. بر اساس اسناد جداگانه، برخی از کشورهای آسیای مرکزی به هیچ وجه در رای گیری شرکت نکردند.

در ازبکستان  ۱۶ فوریه قبل از آغاز جنگ پرچم اوکراین و اشعار به زبان های اوکراینی و ازبکی بر روی صفحه نوری در نمای هتل ۱۷ طبقه ازبکستان در مرکز شهر تاشکند پخش شد. به  همین دلیل تحلیلگران ازبکستانی می گویند هیچ کس در ازبکستان خواهان درگیری بین اوکراین و روسیه نیست و از وضعیت موجود تقابل بین مسگو و کی یف نگرانند.

 کشورهای آسیای مرکزی به دلیل نگرانی از احتمال قرار گرفتن تحت تحریم‌های غرب، از حمله روسیه به اوکراین بی‌چون و چرا حمایت نخواهند کرد بلکه سعی می کنند  به گونه‌ای موضع‌گیری داشته باشند که هم تعهدات خود در برابر روسیه به عنوان متحد مهمشان را لحاظ کرده باشند و هم ارتباط و تعاملات خود با کشورهای غربی را در معرض مخاطره قرار ندهند.

پوتین بدنبال جلب حمایت متحدان خود در آسیای مرکزی برای جنگ اوکراین

در عین حال روسیه بدنبال جلب حمایت متحدان نزدیک به خود در آسیای مرکزی برای عملیات نظامی در اوکراین است. پایگاه خبری آسیا پلاس تاجیکستان، روز شنبه ۲۶ فوریه (هفتم اسفندماه) صدیر جباروف رییس جمهوری قرقیزستان گفت‌وگویی تلفنی با ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه داشت و ۲ طرف درباره جنبه‌های مختلف گسترش روابط و همکاری‌ها گفت‌وگو کردند.

همزمان کاخ کرملین گزارش داد که صدیر جباروف در این گفت‌وگو متذکر شده که کی‌یف مسوول شکست توافق‌های گذشته در مینسک است و حمایت خود را از اقدامات سخت روسیه در حمایت از غیرنظامیان دونباس اعلام کرد.

روز بیست و پنجم فوریه (جمعه ششم اسفندماه) هم پوتین گفت‌وگوی تلفنی مشابهی با شوکت میرضیایف همتای ازبک خود داشت. براساس بیانیه دفتر ریاست جمهوری ازبکستان، ۲ طرف در این گفت‌وگو درباره اولویت‌ها و مسائل اصلی در روابط ۲ جانبه و همکاری‌های مختلف بین ازبکستان و روسیه گفت‌وگو کردند.

آنها همچنین درباره شماری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی که دارای منافع مشترک هستند، بایکدیگر تبادل نظر کردند. براساس اعلام کاخ کرملین، میرضیایف در این گفت‌وگو اگر چه اعلام کرد که اقدام‌هایی که از طرف روس آغاز شده را درک می‌کند اما رسما موضوع خود را در باره این تقابل الام نکرده است.

پایگاه خبری اوراسیانت در این خصوص نوشت: سردرگمی ایجاد شده توسط این گزارش‌های متناقض باعث شد تا دبیر مطبوعاتی میرضیایف بیانیه‌ای برای شفاف‌سازی صادر کند تا نارضایتی آشکار تاشکند از رویدادهای اوکراین را واضح‌تر نشان دهد.

اسداف در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی فیس بوک در این راستا تصریح کرد: تاکید می‌کنیم که ازبکستان موضعی متوازن و بی‌طرف در این خصوص دارد. تمامی اختلاف‌ها و تنش‌ها باید به طور کامل از طریق قوانین و مقررات بین‌المللی حل و فصل شود.

اوراسیانت همچنین خاطرنشان کرد که رهبران تاجیکستان و ترکمنستان که کشورهایشان دارای روابط قوی اقتصادی و استراتژیک با روسیه هستند، از زمان آغاز جنگ در اوکراین تاکنون با ولادیمیر پوتین تماسی نداشته‌اند. هر ۲ کشور تمایل ندارند تا موضع خود را درباره جنگ آغاز شده در اوکراین به طور علنی و شفاف اعلام کنند.
 

موضوع صریح نورسلطان و رد درخواست مسکو برای کمک نظامی

 در بین ۵ کشور اسیای مرکزی قزاقستان یکی از نزدیک ترین متحدان مسکو درخواست روسیه برای کمک در جنگ علیه اوکراین را رد کرد. پایگاه خبری «نوروی تودی» قزاقستان اعلام کرد استقلال مناطق جدایی طلب «لوگانسک» و «دونتسک» را به رسمیت نمی شناسد.



 

برپایه این گزارش آمریکا از تصمیم قزاقستان استقبال کرد. در بیانیه ای که از سوی شورای امنیت ملی آمریکا منتشر شد، آمده است: «ما از اعلامیه قزاقستان پیرامون به رسمیت نشناختن مناطق جدایی طلب و جمهوری های خودمختار «لوگانسک» و «دونتسک» استقبال می کنیم. همچنین درباره امتناع قزاقستان از اعزام نیرو برای پیوستن به جنگ پوتین در اوکراین خشنودیم.» 

نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است